Hoelang kun je op zoek blijven naar vroeger? Berthie Postma is elf jaar als haar moeder komt te overlijden. Waar zijn die filmopnamen gebleven?
Berthie’s moeder Bertha Schreuders was de enige dochter van een steenovenbaas en echtgenote van een riviervisser. De film waar zij op moet staan werd tweemaal vertoond, lang geleden alweer, in ‘t Oude Veerhuis van Heerewaarden. Een rolprent kan dan wel kleuren hebben, maar geen geuren. Wel geluiden. Kunstenares Berthie Postma uit Vroomshoop (76) is nog steeds op zoek naar de stem van haar moeder, haar vergeten lichaamsbewegingen. Uitgebreid zijn de zalmvissers gefilmd, het uitzetten van de zegen (netten) met paarden, opnamen gemaakt van het schokkervissen. Beelden van een al lang verdwenen wereld. Het laat Berthie niet los en ze wil niet rusten voordat zij de film heeft gevonden. Tot die tijd moet ze het doen met haar herinneringen.
“Mijn vader, Jaap Sepers, kwam uit een zalmvissergeslacht. Mijn opa had verschillende schokkers, ijzeren schokkers. De zalm kreeg het moeilijk toen in 1928 Duitse chemische fabrieken het water met teerafval verontreinigden. De zalmvangst liep met 75 procent terug.” Ook worden in die tijd in toenemende mate de rivieren beteugeld. Bochten gaan eruit en kribben erin, vaargeulen worden uitgediept. De grote binnenvaart is heer en meester op de rivieren. Een paar jaar voordat de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, gaan Bertha en Jaap op de Goede Gunst varen, een tot ijzeren schokker omgebouwde botter. “Oktober 1944 moesten ze vanwege oorlogshandelingen stoppen. Het vissersschip werd tot zinken gebracht. Zodat het niet in handen van de Duitsers viel. Na de oorlog werd het weer gelicht.”
Na de Tweede Wereldoorlog beginnen fabrieken stroomopwaarts weer te draaien. Met waterverontreiniging als gevolg. Stuwen en schutsluizen worden gebouwd, meer kanalisatie vindt plaats. De moderne wereld rukt verder op. Jaap Sepers buigt het hoofd voor die nieuwe wereld en gaat in 1953 bij Rijkswaterstaat werken. “Eerst als uitzetter, landmeter, later als opzichter. De schokker werd verkocht en we moesten op een ark in Arnhem gaan wonen. Omdat we mijn moeder niet de wal op kregen, vanwege haar progressieve MS.” Als Berthie elf jaar is, komt Bertha te overlijden. “Zij staat op een negentig minuten durende film die uit het oog is verloren. Ik herinner me haar manier van lopen en bewegen niet meer, ook niet de klank van haar stem.” Het is een lange zoektocht naar het verleden. Helaas zonder resultaat, totnogtoe. Maar de dochter van Bertha en Jaap is vastbesloten de film op te sporen.
